راهنماي خريد سه‌پايه دوربين عكاسي

سه‌پايه‌ها ازجمله ملزومات مهم عكاسي هستند كه در گونه‌هاي مختلف عكاسي اعم از عكاسي تبليغاتي، منظره و پرتره كاربردهاي فراواني دارند؛ بنابراين، اكثر عكاسان نوپا بعد از مدتي تجربه‌اندوزي در عكاسي، بالاخره به نقطه‌اي مي‌رسند كه احساس مي‌كنند به يك سه‌پايه‌ي مستحكم و قابل‌اعتماد نياز دارند؛ اما وقتي براي خريد اقدام مي‌كنند، با تنوع بسيار وسيعي از انواع و اقسام سه‌پايه‌ها از برند‌هاي شناخته‌شده و ناشناس مواجه مي‌شوند كه انتخاب را برايشان دشوار مي‌كند. در اين مطلب قصد دارم به بررسي مواردي كه در خريد يك سه‌پايه‌ي خوب بايد مدنظر قرارگرفته شوند بپردازم تا با در نظر گرفتن اين موارد، بتوانيد خريد آگاهانه‌تر و بهتري داشته باشد.

قبل از هر چيز، بهتر است كاربردهاي سه‌پايه در عكاسي را مرور كنيم تا اگر هنوز در اصل احتياج به آن شك داريد، اين شك و ترديد شما احتمالاً برطرف شود. براي سه‌پايه كاربردهاي فراواني را مي‌توان متصور شد كه ليست زير بسياري از آن‌ها را شامل مي‌شود:

حالا كه با كاربردهاي فراوان سه‌پايه بهتر آشنا شديم، مي‌توانيم به ويژگي‌هاي يك سه‌پايه‌ي خوب بپردازيم؛ اما قبل از آن بايد اجزاي تشكيل‌دهنده‌ي سه‌پايه‌ را بشناسيم. در تصوير زير، اجزاي اصلي يك سه‌پايه‌ي استاندارد نشان‌ داده ‌شده ‌است.

اكثر سه‌پايه‌هاي امروزي داراي پايه‌هاي جمع‌شدني (collapsible) هستند كه حمل آن‌ها در كوله‌پشتي يا چمدان را آسان‌تر مي‌كند؛ اما ستون مياني در همه‌ي سه‌پايه‌ها يافت نمي‌شود. همچنين، سه‌پايه‌هاي گران‌قيمت سطح بالا اكثراً بدون سر سه‌پايه فروخته مي‌شوند و بايد براي آن‌ها سر سه‌پايه‌ي جداگانه تهيه كرد.

حال بپردازيم به عوامل و ويژگي‌هايي كه در انتخاب يك سه‌پايه بايد در نظر گرفته‌شوند.

وزن قابل‌تحمل

همه‌ي سه‌پايه‌ها با توجه به جنس و ساختاري كه دارند قادر به تحمل حداكثر وزن معيّني هستند. اين عامل تعيين‌كننده‌اي در انتخاب سه‌پايه‌ است، چرا كه اگر سه‌پايه‌ي شما توان تحمل وزن دوربين و لنز آن را نداشته باشد خطر شكستن و افتادن سه‌پايه و دوربين و درنتيجه آسيب ديدن آن‌ها بسيار بالا مي‌رود؛ بنابراين، هميشه در انتخاب يك سه‌پايه سعي كنيد از قبل وزن دوربين و سنگين‌ترين لنزتان را حساب كنيد تا هنگام خريد مطمئن شويد كه سه‌پايه مي‌تواند وزن دوربين و لنز ‌شما را تحمل كند. بهتر است سه‌پايه‌اي بخريد كه حداقل تا 1.5 برابر بيشتر از وزن دوربين شما را بتواند تحمل كند (چراكه در مواقعي، مثلاً در باد شديد، احتياج است به سه‌پايه، كيسه‌شن و سنگ آويزان كنيد يا با دست آن را به زمين فشار دهيد) تا با خيال راحت‌تر دوربين و لنز‌هاي باارزشتان را بر روي آن قرار دهيد.

جنس و وزن

سه‌پايه‌ها معمولاً از جنس پلاستيك (كه ارزان‌ترين و البته كم‌دوام‌ترين هستند)، آلومينيوم (كه گران‌تر هستند ولي دوام بسيار بيشتري دارند) و فيبر‌كربن (كه در عين سبكي بسيار مقاوم و بادوام هستند) ساخته مي‌شوند. سه‌پايه‌هاي فيبركربني گران‌قيمت‌تر هستند و در مدل‌هاي سطح بالاي يك شركت توليدكننده يافت مي‌شوند. سه‌پا‌يه‌هاي معمولي و متوسط معمولاً از جنس آلومينيوم هستند. وزن سه‌پا‌يه فاكتور مهمي است كه شايد در انتخاب يك سه‌پا‌يه‌ي خوب از قلم بيفتد. اگر براي عكاسي در سفر يك سه‌پا‌يه را تهيه مي‌كنيد، حتماً بايد توجه داشته‌باشيد كه وزن سه‌پا‌يه براي حمل طولاني‌مدت برايتان آزاردهنده نباشد؛ چراكه در غير اين صورت احتمالاً بعد از چند سفر ديگر حاضر به بيرون بردن آن از خانه نيستيد!

اندازه‌ي سه‌پا‌يه در حالت بسته‌شده و باز

براي هر سه‌پا‌يه بايد دو اندازه ذكر شود، يكي اندازه‌ي سه‌پا‌يه در حالت بسته‌شده كه تمام قسمت‌هاي پايه درهم‌فرورفته باشند و يكي در حالت باز كه همه‌ي قسمت‌هاي پايه و در صورت وجود، ستون مياني تا حداكثر ارتفاع خود بازشده باشند. اندازه‌ي سه‌پا‌يه در حالت بسته به شما كمك مي‌كند كه بدانيد آيا آن سه‌پا‌يه در كوله‌پشتي يا چمدان شما جاي مي‌گيرد يا خير. اندازه‌ي سه‌پا‌يه در حالت بازهم بسيار مهم است. حتماً سعي كنيد سه‌پا‌يه‌اي بگيريد كه ارتفاعش تا سطح چشمان شما باشد. در غير اين صورت براي گرفتن عكس همواره مجبوريد كمي خم شويد تا بتوانيد از چشمي دوربين منظره را ببينيد و اين كار در طولاني‌مدت آزاردهنده خواهدبود. نكته‌ي ديگر در مورد ستون مياني در بعضي سه‌پا‌يه‌ها است. تا حد امكان سعي كنيد از ستون مياني براي افزايش ارتفاع سه‌پا‌يه استفاده نكنيد، چراكه در اين حالت وزن كل دوربين و لنز بر روي يك‌پايه (بجاي سه‌پايه‌) قرار‌مي‌گيرد و اين باعث كاهش تعادل سه‌پا‌يه و درنتيجه افزايش احتمال تارشدن عكس‌ها (بخصوص در عكاسي با لنزهاي تله) مي‌شود؛ بنابراين، اگر سه‌پا‌يه موردنظرتان داراي ستون مياني است، بهتر است مطمئن شويد كه بدون نياز به افزايش ارتفاع ستون مياني دوربين در سطح چشمانتان قرار مي‌گيرد.

سر‌پايه

در سه‌پايه‌هاي سطح بالا، مي‌توان سر‌پايه‌ها (feet) را تعويض كرد. سر‌پايه‌ها مانند پيچ با چرخاندن باز و بسته مي‌شوند. معمولاً سرپايه‌ها در دو نوع پلاستيكي براي اكثر محيط‌ها و نوع فلزي سرنيزه‌اي براي استفاده در زمين‌هايي با پستي ‌و بلندي زياد (مثل كوه و جنگل) عرضه مي‌شوند. طبيعتاً، سرپايه‌هاي فلزي در محيط‌هاي خشن عمر و دوام بسيار بيشتري از سر‌پايه‌هاي پلاستيكي خواهند داشت؛ بنابراين، اگر عمده استفاده شما از سه‌پا‌يه در كوه و جنگل و نظير آن است شايد بهتر باشد سه‌پا‌يه‌اي بخريد كه امكان استفاده از سرپايه‌هاي فلزي نيزه‌اي را به شما بدهد. در تصوير زير، اين دو نوع سرپايه را مشاهده مي‌كنيد.

قفل پايه‌ها

اكثر سه‌پا‌يه‌ها داراي پايه‌هاي جمع‌شونده بين 3 تا 5 قسمتي هستند كه به‌وسيله‌ي قفل‌هايي باز و بسته‌ مي‌شوند. دو نوع مرسوم اين قفل‌ها نوع كليپسي و پيچي است. در نوع كليپسي كه در بيشتر سه‌پايه‌هاي آلومينيومي ديده مي‌شوند، براي باز كردن هر قسمت پا‌يه، بايد يك اهرم را شل كنيد و بعد از باز شدن آن قسمت دوباره آن اهرم را ببنديد. در نوع پيچي كه بيشتر در سه‌پا‌يه‌هايي از جنس فيبركربن مورداستفاده قرار مي‌گيرد، با چرخاندن حلقه‌ي پلاستيكي روي پايه، عمل باز و بسته‌كردن قفل انجام مي‌گيرد. اين دو نوع قفل مزيّت خاصي نسبت به يكديگر ندارند و انتخاب آن‌ها بيشتر وابسته به سليقه و تجربه‌ي افراد است. در تصوير زير، اين دو نوع قفل پايه را مشاهده مي‌كنيد.

سرسه‌پايه

مهم‌ترين قسمت هر سه‌پايه، سرسه‌پايه است. در مدل‌هاي ارزان و متوسط، معمولاً سه‌پايه و سر‌سه‌پا‌يه به هم چسبيده‌اند و جدا نمي‌شوند؛ اما در مدل‌هاي گران‌قيمت‌تر بايد سرسه‌پا‌يه را جدا خريداري كنيد. به‌طوركلي، دو نوع سرسه‌پا‌يه وجود دارد. سرسه‌پا‌يه از نوع Pan-tilt و سرسه‌پا‌يه از نوع ball-head يا توپي (تصوير زير).

سرسه‌پا‌يه‌هاي Pan-tilt معمولاً داراي دو اهرم هستند كه يكي حركت سرسه‌پا‌يه در جهت افقي (pan) و ديگري حركت در جهت عمودي (tilt) را كنترل مي‌كند. اكثر سه‌پا‌يه‌هاي ارزان و متوسط از اين نوع سرسه‌پا‌يه استفاده مي‌كنند. يك مزيّت اين سرسه‌پا‌يه‌ها اين است كه مي‌توان دوربين را تنها در يك محور (افقي يا عمودي) حركت داد بدون آنكه در محور ديگر جابجايي صورت گيرد. اين عمل مخصوصاً در هنگام فيلم‌برداري بسيار مورداستفاده است. بااين‌حال، وجود دو دستگيره براي حركت دوربين در دو جهت ممكن است كمي دست‌وپا گير شود و براي قرار دادن سه‌پايه در بعضي محيط‌ها محدوديت‌هايي ايجاد كند. سرسه‌پا‌يه‌هاي توپي آزادي عمل بيشتري به عكاس مي‌دهند و تنها با تنظيم يك پيچ (كه ميزان شلي يا سفتي حركت سرسه‌پا‌يه را تعيين مي‌كند) مي‌توان دوربين را به هر جهتي حركت داد؛ اما در مقايسه ‌با سرسه‌پا‌يه‌هاي pan-tilt، در سرسه‌پا‌يه‌هاي توپي، دقت در جابجايي دوربين كمتر مي‌شود، چراكه با شل‌كردن پيچ، سرسه‌پا‌يه‌ي دوربين ممكن است خيلي سريع به هر جهتي حركت‌كند.

البته بسياري از اين سرسه‌پا‌يه‌ها داراي كنترل tension هستند كه براي حركت‌هاي كم و جزئي مي‌تواند مفيد واقع شود. انتخاب بين اين دو نوع سرسه‌پا‌يه هم تا حدي سليقه‌اي است؛ اما بسياري از عكاسان حرفه‌اي سر­سه‌پا‌يه‌هاي توپي را به جهت آزادي عمل و سرعت بيشتر درحركت دوربين و كادربندي به سرسه‌پا‌يه‌هاي pan-tilt ترجيح مي‌دهند.

جداسازي سريع (Quick Release)

يكي ديگر از ويژگي‌هاي مهم سر‌سه‌پايه امكان جداسازي سريع دوربين از سه‌پايه در مواقع نياز است. جداسازي سريع بدين معني است كه بجاي سه‌پايه، دوربين بر روي يك صفحه‌ي تخت پلاستيكي يا فلزي (plate) قرار مي‌گيرد و به آن پيچ مي‌شود. سپس اين صفحه‌ي تخت بر روي سر‌سه‌پايه قرار داده‌شده و به‌وسيله‌ي اهرم‌هاي آن در سر جايش محكم مي‌شود؛ بنابراين، براي جدا‌كردن دوربين از سه‌پايه كافي است اهرم نگه‌دارنده‌ي plate را حركت داده تا دوربين به همراه plate از روي آن جدا شود. در تصوير زير دو مدل از سيستم‌هاي جداسازي سريع را مشاهده مي‌كنيد.

بااينكه تقريباً تمام سر‌سه‌پايه‌ها در حال حاضر داراي اين ويژگي هستند؛ اما نوع سيستم مورداستفاده در آن‌ها متفاوت است. در سه‌پايه‌‌هاي ارزان‌قيمت، اين plate از جنس پلاستيك نامرغوب است و گيره‌ي نگه‌دارنده‌ي آن بر روي سر‌سه‌پايه نيز بسيار ساده و ابتدايي است و نمي‌تواند خيلي محكم plate و دوربين را نگه دارد؛ اما در سر‌سه‌پايه‌هاي سطح بالا، جنس و اندازه‌ي plate و همچنين مكانيزم نگهداره‌ي آن بسيار بهتر است و باعث مي‌شود كه دوربين با استحكام بيشتري بر روي سه‌پايه قرار گيرد. يكي از بهترين سيستم‌هاي آزادسازي سريع Arca-Swiss است كه در ميان عكاسان حرفه‌اي جايگاه ويژه‌اي دارد. يكي از مزاياي اين سيستم، امكان قرار دادن سريع plate بر روي سرسه‌پايه از بالا به پايين است كه در سر جايش ثابت مي‌شود و سپس مي‌توان بوسيله‌ي گيره‌‌ي نگه‌دارنده آن را بر روي سر‌سه‌پايه محكم كرد. در تصوير زير سر‌سه‌پايه‌ي توپي Oben را با سيستم جداسازي سريع از نوع Arca-Swiss مشاهده‌ مي‌كنيد.

نتيجه‌گيري

انتخاب و خريد يك سه‌پايه‌ي مناسب براي كاربري‌هاي موردنظر هر فرد مي‌تواند فرايندي دشوار و گيج‌كننده باشد. بخشي از اين به خاطر وجود چندين مدل مختلف سه‌پايه از ده‌ها شركت توليد‌كننده است كه بازار اين محصول را بسيار شلوغ كرده‌است و بخشي ديگر به خاطر ويژگي‌هاي مهمي است كه بايد در انتخاب سه‌پايه مدنظر قرار‌گرفته شوند و ممكن است خيلي‌ها از آن‌ها اطلاع درستي نداشته‌باشند. بسياري از عكاسان نوپا توجه خاصي به موارد مهمي كه در خريد سه‌پايه بايد لحاظ شود نمي‌كنند و درنهايت بعد از خريد سه‌پايه و استفاده از آن به مدت كوتاهي متوجه ضعف‌ها و كاستي‌هايش شده و احتمالاً مجبور مي‌شوند يك سه‌پايه‌ي ديگر بخرند؛ بنابراين، بهتر است از همان ابتدا با تحقيق و مطالعه، بهترين انتخاب را داشته ‌باشيد تا هم از خريدتان راضي باشيد و هم پولتان هدر نرود. توجه به مواردي كه در اين مطلب به آن‌ها پرداختم مي‌تواند تا حد زيادي شما را در انتخاب بهترين سه‌پايه‌ي موردنياز شما ياري كند. بااين‌حال، در مورد خريد سه‌پايه، برخي عكاسان حرفه‌اي پيشنهاد مي‌كنند كه يا بهترين (كه معمولاً گران‌ترين هم است) سه‌پايه‌ي موجود در بازار را بخريد يا به مدل‌هاي بسيار ارزان‌قيمت اكتفا كنيد. دليل آن‌ها اين است كه اگر براي اولين بار اقدام به خريد سه‌پايه مي‌كنيد و هنوز از ميزان استفاده از آن مطمئن نيستيد و يا قرار نيست كار خيلي حرفه‌اي با آن انجام دهيد، بهتر است با خريد يك سه‌پايه‌ي ارزان‌قيمت و استفاده از آن براي مدتي، به ميزان احتياج خود به آن و نوع كاربري‌اش پي ببريد؛ اما اگر در عكاسي جدي هستيد و دقيقاً مي‌دانيد براي چه‌كارهايي از سه‌پايه استفاده خواهيد كرد، بهتر است از همان ابتدا با هزينه‌ي زياد (كه البته در دنياي عكاسي آن را سرمايه‌گذاري در تجهيزات مي‌دانند) بهترين مدل را ازنظر جنس، دوام، وزن و سر‌سه‌پايه خريداري كنيد تا خيالتان تا سال‌ها از بابت يك سه‌پايه‌ي مطمئن و مستحكم راحت باشد. بااين‌حال، اين تنها يك پيشنهاد است و اگر هزينه‌ي بسيار زياد براي يك سه‌پايه برايتان نامعقول به نظر مي‌رسد مي‌توانيد به مدل‌هاي رده متوسط هم بيانديشيد. مطمئناً در بعضي از مدل‌هاي رده‌متوسط سه‌پايه، مي‌توان توازني بين قيمت و جنس و امكانات مناسب را پيدا كرد.