عمق ميدان در عكاسي

وقتي هنگام عكاسي به اصطلاح روي يك نقطه فوكوس مي­كنيم ، تصوير آن نقطه با حداكثر وضوح روي سنسور مي افتد. اما در فاصله هاي جلو وپشت نقطه ي فوكوس ( معمولا به آن ناحيه ي فوكوس مي­گوييم) هنوز مي­شود تصوير اجسام را به نسبت واضح ثبت كرد. عمق ميدان (Depth of field) ناحيه اي – يا به عبارت بهتر فاصله اي از دوربين است- كه اجسام در آن ناحيه –نسبتا- واضح ديده مي­شوند. البته همان طور كه اشاره شد واضح ترين نقطه درواقع همان نقطه ي فوكوس است و عمق ميدان ناحيه اي تقريبي در پشت و جلوي نقطه ي فوكوس است كه تصويراجسام را مي­شود تا حد قابل قبولي واضح ديد ( دقت كنيد كه اين وضوح به حساسيت سنسور، لرزش دست هنگام عكاسي و ... مربوط نيست؛ بلكه در ذات تصوير گرفته شده نهفته است).

تصوير زير مقايسه دو حالت با عمق ميدان زياد و كم را ميسر مي سازد:

عمق ميدان به طور كلي به سه عامل بستگي دارد و با تنظيم اين سه عامل مي­توان به عمق ميدان دلخواه دست پيدا كرد:

1-     فاصله تا موضوع

2-     فاصله كانوني

3-     قطر دهانه ديافراگم

فاصله تا موضوع عكاسي:

به طور كلي هرچه فاصله سوژه از دوربين افزايش يابد، عمق ميدان نيز افزايش خواهد يافت. بعبارت ديگرهر چه نقطه فوكوس به لنز نزديك تر باشد،وسعت منطقه واضح در تصوير محدودتر خواهد بود.اگر جسم به اندازه كافي از دوربين دور شود ( به طوري كه فاصله ي نقطه ي فوكوس تا لنز در مقايسه با فاصبه ي كانوني لنز عددي بسيار بزرگ –در اپتيك به آن بينهايت فيزيكي مي­گوييم- قلمداد شود) ناحيه پشت آن تا بينهايت، در تصوير واضح خواهد بود.

اين نكته در تصاويري كه از منظره ها ميگيريم به سادگي ديده قابل تشخيص است:

(در تصاوير بالا نقطهي فوكوس از دوربين بسيار دور است!)

رابطه ي عمق ميدان و فاصله ي كانوني لنز:

به طور كلي ميتوان گفت: هر چه فاصله كانوني لنز بيشتر باشد عمق ميدان كمتر ميشود. البته اين نكته به صورت نسبي درست است يعني به صورت دقيقتر: اگر مقدار اندازه دهانه ديافراگم و نيز فاصله نقطه فوكوس تا لنز ثابت باشد آنگاه هر چه فاصله كانوني لنز بيشتر باشد، عمق ميدان كمتر خواهد بود. (كه در عكس زير هم مشخص است در حالتي كه ديافراگرام در هر دو حالت به يك ميزان باز شده است (f2.8)، لنز با فاصله ي كانوني 200mm نسبت به لنز با فاصله ي كانوني 24mm عمق ميدان كمتري داده است . به اثر زوم در زماني كه لنز با فاصله كانوني بيشتر به كارگرفته شده است دقت كنيد)

در تصوير زير جهت مقايسه ي عمق ميدان حاصل از سه لنز با فاصله ي كانوني مختلف، عمق ميدان تقريبي با رنگ سبز پررنگ نشان داده شده است :

رابطه ي عمق ميدان و عدد ديافراگم:

يادآوري :

همان طور كه ميدانيد( يا اميدوارم كه بدانيد!!!) اندازه دريچه ديافراگم را با ضريب f مشخص مي كنند. هرچه ضريب f بيشتر باشد (عدد بزرگتر) دريچه كوچك تر است. تصوير زير همين رابطه را نشان مي­دهد:

مي‌توانيم با بستن ديافراگم (انتخاب اعداد f بزرگتر) به عمق ميدان بيشتري دست يابيم. اما بايد به ياد داشت اين رابطه در حالتي معتبر است كه دو عامل ديگر تاثيرگذار بر عمق ميدان ( يعني فاصله ي نقطه ي فوكوس از لنز و فاصله ي كانوني لنز) ثابت باشند. به خصوص در لنزهاي زوم كه فاصله ي كانوني و گشودگي ديافراگم نسبت به هم تنظيم مي­شوند، بايد اين نكته را مدنظر قرار داد.

تصوير زير وابستگي عمق ميدان به گشودگي دريچه ي ديافراگم را به خوبي نشان مي­دهد:

جمع بندي راههاي تنظيم عمق ميدان:

1-     فاصله ي موضوع از دوربين Object distance)): هرچه فاصله ي موضوع (نقطه اي كه بر آن فوكوس ميكنيم)از دوربين بيشتر باشد ، عمق ميدان بيشتر خواهد بود و بالعكس:

2-     فاصله ي كانوني لنز (Focal length) : در ديافراگم و فاصله ي موضوع ثابت، هرچه فاصله ي كانوني لنز بيشتر باشد عمق ميدان كمتر است و بالعكس بنابراين لنزهاي وايد عمق ميدان زياد و لنزهاي زوم عمق ميدان كمتري را در اختيار عكاس قرار مي­دهند

3-     گشودگي دريچه ي ديافراگم: هرچه ديافراگم گشوده تر باشد (عدد f كوچكتر) عمق ميدان كمتري خواهيم ديد و بالعكس هرچه دريچه ي ديافراگم تنگتر تنظيم شده باشد ( عدد f بزرگتر) عمق ميدان بيشتري خواهيم داشت

در عمل بايد با توجه به امكانات موجود و شرايط موضوع مورد عكاسي با استفاده از سه عامل تاثيرگذار ذكر شده بهينه ترين حالت را جهت دستيابي به عمق ميدان دلخواه به كار ببريم و اين كار جز با تمرين و كنكاش عملي به وسيله ي دوربين ميسر نخواهد بود(آموزش عكاسي پس زودتر دست به كار بشويد و آموخته هاي خود را در عمل بيازماييد)

در درسنامه ي بعدي خواهيم ديد كه با تنظيم و بكارگيري عمق ميدانهاي مختلف چه جلوه ها و تاثيراتي را مي­توان در عكسهايمان بيافرينيم!

منبع:photogram.ir