آموزش مقدماتي نوردهي در عكاسي

سرعت شاتر تعيين كننده‌ي مدت زماني است كه سنسور تصوير در معرض نور قرارمي‌گيرد. هرچه اين مدت بيشتر باشد به معني آن است كه نور بيشتري به سنسور خواهد رسيد. اكثر دوربين‌هاي DSLR داراي شاترهايي با سرعتي قابل تنظيم بين 30 تا 4000/1 ثانيه هستند. دوربين‌هاي گران‌قيمت‌تر تا سرعت 8000/1 ثانيه هم امكان تنظيم دارند. در تصوير زير، پرده‌ي شاتر را در يك دوربين DSLR مشاهده مي‌كنيد.

دريچه‌ي ديافراگم در لنز قرار دارد و حداكثر گشودگي آن يكي از مشخصات لنز (و نه دوربين) است؛ اما تنظيم آن در اكثر دوربين‌هاي امروزي از طريق منو يا پيچ‌هاي تنظيم دوربين صورت مي‌گيرد. ميزان گشودگي دريچه‌ي ديافراگم را با عدد f نمايش مي‌دهند كه از تقسيم فاصله‌ي كانوني بر قطر دهانه‌ي دريچه‌ي ديافراگم بدست مي‌آيد. براي مثال اگر لنزي داراي فاصله‌ي كانوني 50 ميليمتر و قطر دريچه‌ي ديافراگم 25 ميليمتر باشد، عدد f آن برابر 2 يا به عبارتي داراي ديافراگم f/2 است. بنابراين، هرچه قطر دريچه‌ي ديافراگم بيشتر باشد، عدد f كه از فرمول ذكر شده بدست مي‌آيد كوچكتر خواهد بود. اين يكي از مواردي است كه ممكن است براي عكاسان تازه‌كار كمي گيج‌كننده باشد. كافي است به خاطر بسپاريد كه هرچه عدد f كوچكتر باشد، دريچه‌ي ديافراگم باز‌تر بوده و نور بيشتري به سنسور تصوير مي‌رسد.

ميزان حساسيّت ISO در عكاسي آنالوگ بر اساس نوع فيلمي كه در دوربين قرار مي‌گرفت تعيين مي‌شد؛ اما در عكاسي ديجيتال اين ميزان را مي‌توان به راحتي از طريق تنظيمات دوربين تغيير داد. هرچه حساسيّت ISO بالاتر باشد، ميزان روشنايي صحنه به صورت الكترونيكي تقويت مي‌شود تا در محيط‌هايي با نور كم هم بتوان با دوربين روي دست عكاسي ‌كرد. البته تقويت الكترونيكي سيگنا‌ل‌هاي دريافتي از سنسور هميشه با ايجاد نويز همراه است كه مقدار آن بسته به سايز سنسور دوربين و شركت سازنده متفاوت است.

بعد از آشنايي با سه پارامتر نوردهي، زمان آن است تا با مفهوم استاپ نوري (EV) هم آشنا شويد. افزايش يا كاهش سرعت شاتر يا ميزان حساسيّت ISO و يا بستن و بازكردن دريچه‌ي ديافراگم همگي بر نوردهي تأثير مي‌گذارند؛ اما چگونه ممكن است ميزان تأثير آنها را محاسبه كرده تا بتوانيم با استفاده از اين سه ابزار نوردهي، ميزان نوردهي عكس‌ها را كنترل كنيم؟ استاپ نوري دقيقاً براي استانداردسازي همين مسئله مطرح شده ‌است. افزايش هر يك استاپ نوري (1 EV) ميزان نوري كه به سنسور مي‌رسد را دو برابر مي‌كند و كاهش آن نور دريافتي را نصف مي‌كند. بنابراين، اگر از سرعت شاتر 30/1 ثانيه به 15/1 ثانيه برويم، نوري كه به سنسور مي‌رسد دو برابر مي‌شود. همچنين، اگر از ISO 100 به ISO 200 برويم، ميزان نور دريافتي سنسور را (البته از طريق تقويت سيگنال‌هاي ارسالي سنسور) دو برابر كرده‌ايم. در مورد گشودگي دريچه‌ي ديافراگم هم همين قانون برقرار است؛ اما در اينجا عدد f دو برابر نمي‌شود و استاپ‌هاي نوري را بايد حفظ كنيد. براي مثال، باز كردن ديافراگم از f/4 به f/2.8 باعث دو برابر شدن نور دريافتي سنسور تصوير مي‌شود. در تصوير زير استاپ‌هاي كامل ديافراگم را مشاهده‌ مي‌كنيد.

تغيير پارامتر‌هاي نوردهي لازم نيست تا حتماً به ميزان 1 استاپ صورت گيرد، در اكثر دوربين‌هاي DSLR امكان تغيير تمام پارامتر‌هاي نوردهي به ميزان 3/1 استاپ هم وجود دارد. براي مثال، بين سرعت شاتر 100/1 ثانيه تا 200/1 ثانيه دو مقدار 125/1 و 160/1 ثانيه هم قابل انتخاب است.

حالا بعد از آشنايي با پارامتر‌هاي نوردهي و درك مفهوم استاپ نوري مي‌توانيد با توجه به كاربرد خاصي كه مد‌نظرتان است پارامتر‌هاي نوردهي را تنظيم‌كنيد. همانطور كه مي‌دانيد، دوربين‌هاي عكاسي به سنسور‌هاي نورسنج‌ مجهّز هستند و به طور خودكار مي‌توانند پارامتر‌هاي نوردهي را براي بدست ‌آوردن عكسي با روشنايي درست تعيين‌ كنند؛ اما براي كنترل بيشتر عكاس، در اكثر دوربين‌هاي DSLR دو مد اولويّت شاتر و اولويّت ديافراگم هم وجود‌ دارند كه در آنها عكاس به ترتيب با تعيين سرعت شاتر و عدد f ديافراگم، تعيين دو پارامتر ديگر نوردهي را به دوربين مي‌سپارد.

بحث در مورد كاربرد تغيير در هر يك از پارامتر‌هاي نوردهي نياز به مطالبي جداگانه دارد. در اينجا براي درك هرچه ‌بهتر پارامتر‌هاي نوردهي و مفهوم استاپ نوري به يك مثال كوتاه بسنده مي‌كنيم. فرض‌كنيد به سواحل درياي خزر يا خليج فارس رفته‌ايد و مي‌خواهيد با دوربين DSLR جديدتان از پرندگان ساحلي عكاسي كنيد. از آنجايي كه پرندگان يا در حال پرواز يا حركت بر روي زمين هستند بايد سرعت شاتر را به ميزان بالايي قرار دهيد تا حركت پرندگان باعث محو شدن آنها نشود. براي اين كار مي‌توانيد با قراردادن پيچ تنظيم مد بر روي مد اولويّت شاتر (S در نيكون و Tv در كانن) سرعت شاتر را خودتان تعيين‌كنيد. براي چنين سوژه‌اي سرعت شاتر را بر روي 2000/1 ثانيه قرار دهيد.آموزش عكاسي بسته به نوع هوا و زمان عكاسي (ظهر، غروب،…) دوربين ديافراگم را براي بدست‌آوردن نوردهي درست تنظيم مي‌كند. اگر ميزان حساسيّت ISO را بر روي Auto گذاشته باشيد، ISO‌ هم توسط دوربين تعيين ‌مي‌شود. اما اگر براي بدست ‌آوردن حداكثر كيفيت تصاوير، ميزان ISO را بر روي ISO 100 قرار داده ‌باشيد، ممكن است حتي در بازترين حالت ديافراگم هم سنسور تصوير نتواند ميزان نور كافي را دريافت كند. در اين صورت، اين مشكل به صورت هشداري در منظره‌ياب اُپتيكال دوربين نمايش داده ‌مي‌شود كه براي رفع آن بايد حساسيّت ISO را تا جايي كه دوربين ديگر هشدار ندهد افزايش ‌دهيد.